Ten noorden van Utrecht-Noord, tegen de randweg aan, ligt het natuur- en recreatiegebied Noorderpark-Ruigenhoek. In een verrassend polderlandschap vind je forten, bunkers, bos, speelplekken voor kinderen, ruiter-, fiets- en wandelroutes en veel sportmogelijkheden. Het gebied van 70 hectare maakt deel uit van het Groene Hart en het rijksmonument de Nieuwe Hollandse Waterlinie, dat in 2021 de Unesco Werelderfgoedstatus kreeg.
Laurens Vogelezang werkte tussen 2010 en 2012 vanuit het programma Recreatie om de Stad (RodS) aan de ontwikkeling van Noorderpark-Ruigenhoek en is sinds 2020 opnieuw betrokken, nu als gebiedsmakelaar in het programma Nieuwe Hollandse Waterlinie. “Noorderpark-Ruigenhoek is een prachtige uitvalsbasis voor de mensen die in Utrecht en omgeving wonen,” vertelt hij. “Je ziet er mensen wandelen, fietsen, skaten, sporten en spelen, maar toch is het gebied nog niet bij iedereen bekend. Samen met de gebiedspartners provincie Utrecht, Staatsbosbeheer, Recreatieschap Stichtse Groenlanden en de gemeenten Utrecht en De Bilt blijven we werken aan manieren om het gebied nog aantrekkelijker en toegankelijker maken voor omwonenden en bezoekers uit de regio. Zo denken we bijvoorbeeld na over routes die het gebied op de omgeving aansluiten en hoe we de cultuurhistorie meer zichtbaar kunnen maken.”
Aanhaken op bestaande processen
De ontwikkeling van Noorderpark-Ruigenhoek is begonnen in de jaren 90, toen er vanuit het ministerie van Landbouw, Natuur en Veeteelt (LNV) geld werd vrijgemaakt om de buitengebieden bij grote steden zoals Rotterdam, Amsterdam en Den Haag een groene impuls te geven. Rondom Utrecht resulteerde dit in de gebieden Nieuw Wulven, Haarzuilens, Hollandse IJssel en Noorderpark-Ruigenhoek. “Voor Noorderpark-Ruigenhoek kon er worden aangehaakt op het proces van landinrichting Noorderpark, dat al een flinke tijd liep,” licht Laurens toe. “In dit 5.900 hectare grote gebied tussen Utrecht en het Gooi probeerde de landinrichtingscommissie Noorderpark het landschap, de natuur, recreatie en agrarische belangen met elkaar te verzoenen. Dit betekende een enorm ingewikkeld proces van ruilverkaveling van met name landbouwgronden, waarin de Dienst Landelijk Gebied een belangrijke rol had. Hierdoor kon het huidige gebied van Noorderpark-Ruigenhoek bijna in zijn geheel worden vrijgemaakt voor natuur en recreatie. De grond is nu eigendom van Staatsbosbeheer.”
De landinrichtingscommissie Noorderpark, met vertegenwoordigers van de verschillende gebiedspartners, natuurorganisaties, landbouworganisaties en waterschappen, had vervolgens ook een belangrijke rol in de realisatie van het gebied. Er werd gefaseerd gewerkt, waarbij in elk deelgebied werd gekeken hoe recreatie in het groen zijn beslag kon krijgen. Sommige plannen werden uitgevoerd zoals bedacht, maar door omstandigheden moesten er ook regelmatig ideeën worden aangepast. Zo werd er in 2010 plotseling flink bezuinigd op natuurbeleid, waardoor sommige plannen in de koelkast belandden en andere plannen in aangepaste vorm verder gingen. Ook de onzekerheid rondom de noordelijke rondweg en andere maatschappelijke ontwikkelingen, zorgden regelmatig voor wijzigingen in beleid. Het gezamenlijke eigenaarschap van de gebiedspartners, gebruikers en omwonenden zorgde er desondanks voor dat de realisatie van het recreatiegebied kon doorgaan. Het toekomstperspectief, dat in 2018 werd vastgelegd, was daar de afgelopen jaren als leidraad heel behulpzaam bij.
Verschillende financieringsstromen in de loop van de tijd
Doordat het proces van ruilverkaveling tientallen jaren heeft gelopen, waren er met de realisatie van Noorderpark-Ruigenhoek veel verschillende financieringsstromen gemoeid. Een rode lijn was de continue beleidslijn vanuit de overheid om groene gebieden rondom de steeds drukker wordende steden in de Randstad te realiseren. Programma’s die in de loop van de tijd voor financiering hebben gezorgd zijn onder andere het beleidsplan Randstadgroenstructuur (tot en met 2001), de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening (en de actualisering hiervan) en Recreatie om de Stad (RodS). Daarnaast dragen de provincie Utrecht en de gemeenten Utrecht en De Bilt bij aan de ontwikkeling en het beheer van het gebied en hebben ook andere partijen een rol gespeeld. Denk aan het Natuurnetwerk voor de realisatie van het Gagelbos en sinds kort het Programma Nieuwe Hollandse Waterlinie voor het restaureren van de forten en bunkers.
Toekomstplannen voor Noorderpark-Ruigenhoek
Inmiddels zijn er nieuwe ontwikkelingen, zoals het stoppen van het programma RodS, het Nationaal Programma Landelijk Gebied, de betrokkenheid van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, organisatieveranderingen in het recreatieschap en de vorming van nieuwe colleges in Utrecht en de Bilt, die om een herijking van de plannen vragen. De betrokken partijen hebben een heel positief gevoel over wat er is bereikt en zien tegelijkertijd dat het nog beter kan. Wat hen betreft is het Noorderpark-Ruigenhoek geen project dat uiteindelijk opgeleverd wordt, maar een proces dat voortdurend bijgeschaafd en verbeterd wordt. Zo zijn er plannen om het gebied verder uit te breiden, maar ook om de huidige kwaliteit en toegankelijkheid te verhogen, zodat het nog meer mensen aantrekt. Fort de Gagel wordt gerestaureerd en gaat een horeca- en een outdoorbedrijf herbergen. Ook Fort Ruigenhoek en de bunkers hebben nog onbenutte potentie. Er zijn ideeën om een groot landschapskunstwerk aan te leggen en het waterschap heeft interesse getoond in de klopvaart. Al met al kan het gebied zich voorlopig blijven ontwikkelen tot een groene plek waar je een totaalbeleving van natuur, educatie, recreatie, sport en cultuur voorgeschoteld krijgt. De ideale uitvalsbasis in een drukbevolkt gebied!
Contactpersoon voor meer informatie
Wil je meer weten over Noorderpark-Ruigenhoek? Neem contact op met Laurens Vogelezang, gebiedsmakelaar Hollandse Waterlinies van de provincie Utrecht.
Telefoon: 06 1830 0469
E-mail: laurens.vogelezang@provincie-utrecht.nl
LinkedIn