Op 23 oktober 2023 heropende Stichting Het Utrechts Landschap het monumentale Overpark Over-Holland na een grondige restauratie. Het park is onderdeel van Buitenplaats Over-Holland, een historisch buitenverblijf tussen Breukelen en Nieuwersluis. Er liggen prachtige oude lanen, bloemrijke weilanden, waterpartijen, bruggen, graslanden en bos, waarin omwonenden naar hartelust kunnen wandelen.
Paul Vesters is specialist erfgoed bij Utrechts Landschap en als projectleider verantwoordelijk voor de restauratie van Overpark Over-Holland. “We hebben oude zichtlijnen hersteld, nieuwe beplanting aangebracht, doorkijkjes hersteld, bomen aangeplant, waterpartijen uitgebaggerd, bruggen aangelegd en overgroeide paden en lanen vrijgemaakt zodat bezoekers weer vrij van het gebied kunnen genieten,” vertelt hij. “Op die manier hebben we het Overpark weer in oude glorie hersteld en kunnen mensen ervaren hoe het er hier vroeger uitzag.” Ook zijn er grote hoeveelheden sneeuwklokjes in de bermen van lanen geplant, zodat die in het voorjaar wit kleuren.
De tekst gaat verder onder de foto
Cultuurhistorisch erfgoed krijgt steeds grotere rol in het landschap
De aanleiding om het Overpark te herstellen, was dat het park er wat rommelig uit begon te zien, mede door een grote boomsterfte vanwege een dodelijke schimmel. Daarnaast speelde de cultuurhistorische waarde van het gebied een grote rol. “De buitenplaats Over-Holland, en dus ook het Overpark, heeft een rijke historie van cultuur en landschap, die verloren gaat als we deze niet onderhouden,” licht Paul toe. “Je ziet de laatste tien tot twintig jaar sowieso een ontwikkeling bij buitenplaatsen, waarbij er niet alleen naar de waarde van natuur, maar ook veel meer naar cultuurhistorisch erfgoed wordt gekeken.”
Bij de restauratie in 2022 en 2023 zijn de historische landschappelijke invloeden in ere hersteld en is het park beter toegankelijk gemaakt voor wandelaars. “Je ziet nu weer de zeventiende-eeuwse Franse stijl terug, met lange lanen en rechte, strakke zichtlijnen,” beschrijft Paul, “maar ook de achttiende-eeuwse (Engelse) landschapsstijl met kronkelpaden en natuurlijke vormen. Verder zijn de entree en de wandelpaden opgeknapt.”
Geschiedenis Over-Holland
Buitenplaats Over-Holland is in 1676 door een rijke familie uit Amsterdam gesticht, om in de zomer te kunnen ontvluchten aan de drukte en stank van de stad. Zij laadden dan hun hele hebben en houden, inclusief bedienden en meubels, op de boot en voeren over de Vecht naar dit landgoed. Ook andere vermogende mensen stichtten dit soort buitenverblijven, waardoor het sociale en culturele leven zich verplaaste van de stad naar de ‘buitens’ langs de Vecht. Men ging bij elkaar op bezoek, musiceerde en wisselde botanische wetenwaardigheden met elkaar uit.
In 1928 nam Utrechts Landschap buitenplaats Over-Holland van een particuliere eigenaar over om te voorkomen dat projectontwikkelaars het in bezit zouden krijgen. “Ook toen al maakten mensen zich grote zorgen over de oprukkende bebouwing en de bijkomende bedreigingen voor de natuur,” vertelt Paul. “Door de aankoop heeft Utrechts Landschap kunnen voorkomen dat het park, dat zo’n twintig hectare groot is, zou worden bebouwd.”
Groene schakel in de natuur
Naast een cultuurhistorisch en recreatief doel, heeft Overpark Over-Holland dus van oudsher al een belangrijke functie voor de natuur. Er zijn vele vogelsoorten aanwezig, waaronder de valk en de ijsvogel. Verder zijn er ringslangen, loopt er regelmatig een ree rond en staan er eiken van 250 jaar oud. Hoewel het allemaal geen ‘hardcore’ natuur is, zoals Paul Vesters het noemt, is het gebied wel een belangrijke schakel in het groen van de provincie Utrecht. “Hoe meer gebieden we met elkaar verbinden, hoe beter soorten zich kunnen voortplanten en hoe veerkrachtiger de natuur wordt.”
Bij het herstel van het Overpark is verder veel aandacht besteed aan het robuust en zichtbaar maken van het water in het gebied. Daarvoor is nauw samengewerkt met Waterschap Amstel, Gooi en Vecht, die verantwoordelijk is voor het waterpeil in het gebied. Veel sloten en waterpartijen waren overwoekerd of dichtgeslibd en moesten door de aannemer worden uitgebaggerd. Ook is er een waterinlaat gerealiseerd, die ervoor zorgt dat het park in droge tijden van water kan worden voorzien. Voor de beleefbaarheid van het water zijn de oevers schoongemaakt en zijn er nieuwe bruggen gekomen op plekken waar eerst dammen met duikers lagen.
De tekst gaat verder onder de foto's
Onderzoek voorafgaand en tijdens de werkzaamheden
Verder is er veel met onderzoekers samengewerkt. Voorafgaand aan de vergunningaanvraag is een historisch onderzoek gedaan, op basis waarvan het restauratieplan kon worden gemaakt. Verder is de kwaliteit van de bagger in de waterpartijen onderzocht. Vanwege de aanwezigheid van vleermuizen en andere kwetsbare soorten, is er een natuuronderzoek gedaan voorafgaand aan de (kap)werkzaamheden. Een gespecialiseerde hydroloog heeft bepaald wat het beste waterpeil voor het gebied zou zijn.
Grondverwerving en financiering
De buitenplaats was al sinds 1928 in het bezit van Stichting Het Utrechts Landschap. Voor de financiering van de restauratie (inclusief herstel van de monumentale schuur) was ongeveer een miljoen euro nodig. Deze is dankzij de financiële steun van onder andere de provincie Utrecht, het Cultuurfonds, het Dinamofonds, de Rabobank, het K.F. Hein Fonds en lokale fondsen opgebracht.
Stormen en essenziekte gooien roet in het eten
Al met al lijkt het project dus van een leien dakje te zijn gegaan, maar er waren toch wel momenten dat Paul het even niet meer zag zitten. “In de periode van de restauratie zijn er verschillende stormen geweest, die veel schade hebben toegebracht,” herinnert hij zich. Ook de heersende essentakziekte, die veel bomen verzwakt, maakte het bepalen welke bomen moesten worden gekapt complex. “Bij elke tegenslag is stug doorgaan toch het beste wat je kunt doen.” aldus Paul. “Uiteindelijk hebben we het groene paradijsje, zoals de stichters het bedoeld hadden, weer terug kunnen brengen. Niet alleen voor de welgestelden, maar voor iedereen. Dat is toch waar je het allemaal voor doet!”
Contact
Wil je meer weten over Overpark Over-Holland? Neem via info@utrechtslandschap.nl contact op met:
Paul Vesters
Medewerker erfgoed en projectleider Utrechts Landschap
LinkedIn