Tussen Utrecht en Amsterdam, tegen de A2 en het Groene Hart aan, liggen de veelzijdige Vinkeveense Plassen. Het gebied, dat bestaat uit drie plassen en wordt doorsneden door de Baambrugse Zuwe en de N201, biedt een bijzonder aanzicht vanwege de legakkers die door de turfwinning in de achttiende eeuw zijn ontstaan. Je kunt er wandelen, fietsen, zwemmen, varen, kanoën, vissen, duiken en aanleggen aan één van de twaalf zandeilanden die als een ring in de Noordplas zijn aangelegd.
“De Vinkeveense Plassen worden voornamelijk bezocht door bewoners van de Utrechtse en de Amsterdamse regio en hebben ook landelijke bekendheid,” vertelt Ramona Bos* van Recreatieschap Stichtse Groenlanden. Als programmamanager hield zij zich de afgelopen jaren bezig met de recreatieve ontwikkeling van het gebied. “Er zijn jachthavens, horeca, een duikzone, zwemvoorzieningen, strandjes, speelweiden, vaar- en kanoroutes, aanlegplaatsen en een waterskibaan. Bij zandeiland 4 bevindt zich één van de mooiste duikstekken van Nederland, met verschillende objecten onder water zoals een bus en een boot.”
Geschiedenis
De Vinkeveense Plassen ontstonden in de jaren ‘60 en ‘70, toen er voor de aanleg van de Bijlmer en een deel van de A2 zand werd weggezogen onder het veenweidegebied vandaan. Met name de Noordplas werd daardoor erg diep (op sommige plaatsen wel 50 meter). Om het gebied tegen hoge golfslag te beschermen, werden er twaalf zandeilanden aangelegd, die ook als recreatievoorziening konden dienen. Vier van die eilanden zijn nu te bereiken via het land en de overige acht alleen via het water.
Beheer en onderhoud
Tot 2018 waren de Vinkeveense Plassen in beheer van het Recreatieschap Vinkeveense Plassen, bestaande uit de gemeenten De Ronde Venen en Amsterdam. In 2018 trok de gemeente Amsterdam zich uit de samenwerking terug en sloot de gemeente de Ronde Venen zich aan bij Recreatieschap Stichtse Groenlanden. Daar zitten nog negen andere Utrechtse gemeenten en de provincie Utrecht in.
“Doordat de financiering van Amsterdam is weggevallen, hebben we best een uitdaging om de structurele kosten van het beheer en onderhoud van de Vinkeveense Plassen op lange duur te dekken,” vertelt Ramona Bos. Daarom is voor de lange termijn een ontwikkelscenario opgesteld met mogelijke inkomstenbronnen. “We zoeken daar, in combinatie met de andere opgaven die op ons afkomen, creatieve oplossingen voor. Zo denken we aan nieuwe horecavoorzieningen, betaald parkeren en betaalde aanlegplaatsen, maar vanwege allerlei omstandigheden is dit niet zo makkelijk te realiseren. Zo is er nog geen bestemmingsplan voor het gebied, waardoor bouwen niet mag en horecaondernemers geen lange termijn investeringen kunnen doen. En betaald parkeren en het betaald aanleggen van je boot zijn geen populaire maatregelen, daar moet je echt draagvlak voor hebben.”
Tegenstrijdige belangen
De kunst bij dit soort tegenstrijdige belangen is om niet in tegenstellingen te denken. Ramona Bos: “In het Programma Vinkeveense Plassen kijken we steeds integraal naar wat wél past, en op welke plek. Dat doen we in drie pijlers:
- De basis op orde brengen en de voorzieningen in stand houden.
- Kansen creëren voor ondernemers en recreatieve voorzieningen toevoegen.
- Koppelkansen benutten voor maatschappelijke verbreding (denk aan duurzaamheid, lokale economie en natuur).
Zo is er bij eiland 1 een beheerkantoortje dat we niet meer gebruiken. Daar komt nu een bestaande horecaondernemer in met wie we een overeenkomst hebben gesloten: mocht het bestemmingsplan het in de toekomst toelaten, dan zal de horecavoorziening meegroeien met de toenemende vraag uit de omgeving. Zo verzekeren we onszelf op langere termijn van inkomsten, stimuleren we de lokale economie én bedienen we de recreant in zijn behoefte.“
Recreatie en natuur
Twee andere ogenschijnlijk tegenstrijdige belangen zijn die van recreatie en natuur. Zo ligt het Natura 2000 gebied Botshol op een steenworp afstand en komen er in de Vinkeveense Plassen onder andere otters, kwabalen, krooneenden en orchideeën voor. “De natuur en de legakkers zijn niet direct gebaat bij steeds meer en snelvarende boten, luidruchtige bezoekers en meer voorzieningen,” legt Ramona Bos uit, “maar we weten uit verschillende onderzoeken en zien ook in het gebied dat de recreant die behoefte wél heeft. Je kunt het dan wel verbieden, maar je weet dat het toch gebeurt. Wij hebben hiervoor een ontwikkelscenario opgesteld en zijn met gemeente De Ronde Venen en de omgeving in gesprek hoe we dit het beste kunnen stroomlijnen. Zo zijn er misschien zones waar recreanten wat meer mogen, zodat ze de natuur op andere plekken met rust laten. En wat we niet moeten vergeten: onbekend maakt ook onbemind. Als recreanten bij een groot deel van de plassen niet mogen komen, dan komen er ook minder inkomsten binnen om het gebied structureel te onderhouden en beheren.”
Blijven ontwikkelen
“Het recreatieschap is verantwoordelijk voor de uitvoering van het programma en de recreatieve ontwikkelingen,” vertelt Ramona Bos. “Op dat front hebben we nog legio plannen. Zo draaien we op dit moment een pilot om te onderzoeken of we de harde beschoeiingen van de zandeilanden deels kunnen vervangen door een natuurvriendelijker alternatief. In een andere pilot hebben we bij een aantal verzonken legakkers zogenaamde vissenbossen geplaatst. Dit stimuleert de biodiversiteit en houdt de cultuurhistorische legakker structuur zichtbaar. Naast deze pilots zijn we ook bezig met een monitoringsproject rondom de bereikbaarheid en het parkeren in het gebied. En we houden door middel van onderzoek continu zicht op de leefstijlen van de mensen die de plassen bezoeken, zodat we in kunnen blijven spelen op de veranderende recreatieve vraag."
Ramona heeft nog een aantal tips voor collega’s die met recreatieve ontwikkeling in het groen bezig zijn: “Houd rekening met álle toekomstige opgaven die op het gebied afkomen. Dus klimaat, energie, milieu, het toenemende aantal inwoners, de woningbouwopgave, biodiversiteit en natuurlijk ook leefbaarheid van de regio. Ga daarnaast het gebied in, zie wat er leeft en leg contact met de belanghebbenden. Bij dit soort ontwikkelingen moet je, vroeg of laat, óók impopulaire beslissingen nemen. Dan is het enorm in je voordeel als je het gebied én de mensen goed kent.”
Contactpersoon voor meer informatie
Voor vragen over recreatie en recreatieve ontwikkelingen op de Vinkeveense Plassen kun je contact opnemen met Recreatieschap Stichtse Groenlanden.
E-mail: info@recreatiemiddennederland.nl
Telefoon: 030 297 40 00
* Ramona Bos was ten tijde van het artikel werkzaam voor Recreatieschap Stichtse Groenlanden, inmiddels heeft zij een andere baan.