De provinciale verordening schrijft voor dat ‘groen evenwichtig moet meegroeien met de woningbouw’ bij uitleglocaties boven de vijftig woningen. De Handreiking Nieuwe Woongebieden is een instrument dat gemeenten en projectontwikkelaars helpt bij de invulling van die voorwaarde. Het bevat handvatten, instrumenten en een stappenplan om tot de juiste criteria en plannen te komen. We gebruiken 2023 als oefenjaar om met deze handreiking te werken.
De Handreiking Nieuwe Woongebieden werkt toe naar een samenhangend, robuust en veerkrachtig systeem van groen en water dat goed toegankelijk is voor alle vormen van recreatief gebruik. We gebruiken 2023 als oefenjaar om te onderzoeken of de handreiking werkbaar is en waar verbeteringen wenselijk zijn. Eind 2023 bepalen we na een evaluatie of er aanpassingen nodig zijn, en zo ja welke.
Anne-Mette Andersen van AM Landskab schreef de handreiking in opdracht van de provincie Utrecht. Ze is adviseur gebiedsontwikkeling en maakt daarnaast ook ontwerpen voor de openbare ruimte op allerlei schaalniveaus. We vroegen haar de totstandkoming van de Handreiking Nieuwe Woongebieden, de toegevoegde waarde van het instrument en naar wat haar is opgevallen gedurende het proces.
Hoe is de Handreiking Nieuwe Woongebieden tot stand gekomen?
“Aangezien participatie één van mijn pijlers is en het Groen Groeit Mee Pact door veel verschillende partijen is ondertekend, was het voor mij vanzelfsprekend om de Handreiking in co-creatie uit te werken. Zowel met verschillende afdelingen binnen de provincie als met een breed palet aan organisaties en mensen van ‘buiten’. Dat betekent dat ik in gesprek ging met de ondertekenaars van de Pact en het kernteam van Groen Groeit mee, maar ook met projectontwikkelaars, agrarische organisaties, bewonersorganisaties met hart voor ‘groen’, stedenbouwkundigen en gebiedsmanagers van de gemeenten.”
Hoe gaat de handreiking gemeenten en projectontwikkelaars helpen?
“De Handreiking geeft definities van wat ‘groen’ is en waarop de realisatie van groen een antwoord moet geven. In de provincie Utrecht is de ruimteclaim vanuit alle kanten zeer groot. Het is daarom cruciaal dat het groen dát er gerealiseerd wordt, alle kansen voor multifunctionaliteit en meervoudige waardecreatie benut. Ik vertaalde daarom de ambities uit het Groen Groeit Mee Pact naar waardecreatie op de vijf P’s: People, Profit, Planet, Place, Public (mensen, winst, planeet, plek en publiek).
Welke concrete handvatten biedt de handreiking?
“Ik heb twee handvatten opgenomen om te komen tot multifunctioneel, samenhangend en toegankelijk groen voor mens, plant en dier. Het eerste handvat is de ‘Schijf van vijf’ met de aspecten biodiversiteit, toegankelijkheid, waterbalans, de gezonde mens en identiteit. Alle vijf de aspecten moeten dus terugkomen in de plannen die gemaakt worden.
Het tweede handvat is De Groene Schakeltheorie, die naast een samenhangend systeem van water en groen er óók voor zorgt dat de inrichting van ieder niveau van groen aansluit op de doelgroep. Daarmee ervaart iedereen groen als een kwaliteit en wordt dit ook door iedereen gebruikt.”
Hoe kijk je terug op de totstandkoming van de handreiking?
"Ik heb veel enthousiasme en interesse ervaren binnen de provincie tijdens het proces. Men wil echt toe naar multifunctioneel groen van voldoende maat en beseft dat daarvoor brede samenwerking nodig is. Ook bijvoorbeeld beleidsmedewerkers bij de gemeenten en projectontwikkelaars juichen het toe om op een groter schaalniveau te kijken naar groen en water bij nieuwe uitbreidingslocaties. Buiten de lijnen van het 'bouwplot' kleuren als het ware, zoals de handreiking dat voorspiegelt."
Maar dat er bij de betrokken partijen nog zo weinig bekend is over de kracht van ontwerpen, verbaasde Anne-Mette wel een beetje. "Veel partijen zagen de ‘Schijf van vijf’ en ‘De Groene Schakeltheorie’ als een uitdaging. Ik heb door de jaren heen juist ervaren dat ontwerpers prima met meerdere aspecten tegelijk uit de voeten kunnen en door het ontwerpen aan een opgave veel, ogenschijnlijke, tegenstrijdigheden kunnen oplossen.”
Ze vraagt daarbij wel expliciet aandacht voor de sociale factor. “Neem ‘De gezonde mens’ als aspect van de ‘Schijf van vijf’ serieus. Verdiep je in co-creatie met de doelgroep in waar ieder doelgroep het meeste baat bij heeft en welk plan en ontwerp daar dan bij beste bij past. In het stappenplan in de handreiking is ‘ontwerpend onderzoek’ als methode opgenomen. Die methode gaat uit van Design Thinking: je verdiepen in de opgave, de opgave definiëren, ideeën ontwikkelen, prototypen maken en testen. Dit doe je vanzelfsprekend samen met alle partijen die ermee te maken krijgen. Dit proces herhaal je net zo lang tot er een product is, waar iedereen achterstaat. Eigenlijk net zoals de Handreiking Nieuwe Woongebieden tot stand is gekomen.”
